Op 12 maart 2025 vond in de Biotoop in Haren het Erfgoedlab herbestemmen en proces plaats. De dag begon met prikkelende stellingen, zoals “Een geslaagde herbestemming is puur geluk”, waarbij de meningen uiteenliepen tussen toeval en hard werken. Wat duidelijk naar voren kwam, is dat herbestemming in dienst moet staan van de samenleving, en dat regelgeving het proces vaak belemmert, al zijn die regels niet zonder reden. Ook werd erkend dat het proces per gemeente sterk kan verschillen, vooral door verschillen in lef en besluitvaardigheid bij ambtenaren.
Tijdens de rondleiding door de Biotoop werd zichtbaar hoe een voormalig universiteitsgebouw en biologisch centrum is getransformeerd tot een levendige, creatieve gemeenschap. Met 180 bewoners, kunstenaars, bedrijven en duurzame initiatieven zoals een voedselbos en houtsnipperketels, is het terrein een voorbeeld van geslaagde herbestemming. De presentatie van Lenze Hofman (Carex) benadrukte het belang van tijdelijkheid als kans: leegstand is misstand, en bruikleen biedt ruimte voor betaalbare, maatschappelijke invulling. Mayke Zandstra (Enne Jans Heerd) deelde lessen uit de praktijk: droom groot, maar wees realistisch, en zorg voor een open proces met betrokkenheid van de omgeving.
Werk samen met mensen die je aanvullen én uitdagen
Droom groot, maar blijf realistisch
Houd vol, herbestemmen kost tijd
Betrek de omgeving actief
Zorg voor één duidelijke trekker
Zie de groeiende groep zonder toegang tot betaalbare ruimte
Grijp de kans van tijdelijk vastgoed
Voorkom leegstand, benut elke vierkante meter
Organiseer tijdelijke huisvesting professioneel
Gebruik bruikleen als flexibel en sociaal instrument
De dag bood waardevolle inzichten in de complexiteit van herbestemmen, waarbij visie, samenwerking en flexibiliteit centraal staan. Tijdelijkheid werd niet gezien als een zwaktebod, maar als een krachtig instrument om ruimte te creëren voor gemeenschapszin en betaalbaarheid. We hebben een interactieve sessie gehouden waar we de deelnemers actief lieten meedenken over het proces van herbestemmen.
Regelgeving en omgevingsplan staan centraal. Er wordt getoetst en geadviseerd op basis van bestaand en niet meegedacht over toekomstige mogelijkheden.
Gemeente is (gevoelsmatig) niet toegankelijk voor initiatiefnemers.
Herbestemming wordt al snel gebiedsontwikkeling, en wie neemt dan het eigenaarschap over?
Alles valt of staat bij subsidies van de overheid.
Wet Markt en Overheid en Staatssteun
Plan regisseur tbv initiatiefnemers (iemand die de initiatiefnemer mee neemt door het proces) (hierbij wil ik wel opmerken dat het proces nog niet werkt, dus dat er eerst een werkbaar proces moet komen!)
Projectleider herbestemmen die partijen eerder in beeld brengt en integrale aanpak van het proces waarborgt met een monumentenspreekuur/omgevingstafel.
Financiele mogelijkheden in kaart brengen. (met aanvulling van subsidie voor planvormingskosten)
Staatssteun verruimen > naar de EU. (mogelijkheden en onmogelijkheden in kaart brengen en vaststellen)
In de podcast ‘Roemte voor herbestemmen’ staat de vraag van een burgerinitiatief centraal. Roemte helpt bij de zoektocht naar betaalbare gebouwen voor maatschappelijke functies. Een museum, buurthuis of maatschappelijke onderneming strijdt om dezelfde vierkante meters als vermogende commerciële partijen. Gelukkig is er een redder in nood! Financiële steun van de overheid! Maar in hoeverre mag de overheid zich mengen in de vastgoedmarkt? We zoeken het voor je uit en geven antwoord op de vraag: ‘wanneer kan staatsteun wel?’
Aflevering #1 zoekt antwoord op het ingewikkelde vraagstuk staatsteun. Want wat is staatssteun eigenlijk? En waarom zit het bij maatschappelijk herbestemmen in de weg?
In deze aflevering horen we initiatiefnemer Harrie Hoek, staatsteun expert Catheel Pino en projectleider Anne-Marie Goudzwaard. Met dank aan Wabbesch voor de stem, regie en techniek.
Deze podcast is een samenwerking van Roemte en het Erfgoedlab van provincie Groningen.